Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBH) Nedir?

 

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH)  nedir?

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH);

  • Cinsel ilişki veya cinsel temas sonrası izlenen
  • Bakteri, virüs veya parazitlerin neden olduğu
  • Partnerler arasında kan, meni, vajinal ve diğer vücut sıvıları ile veya temas sonrası geçiş gösterebilen
  • Cinsel ilişki dışında, hamilelik veya doğum sırasında anneden bebeğe veya kan nakilleri veya ortak kullanılan iğneler gibi cinsel olmayan yollarla da bulaşabilen enfeksiyonlardır.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar her zaman belirti vermediklerinden sağlıklı görünen ve enfeksiyonu olduğunu bile bilmeyen kişilerden cinsel yolla bulaşan hastalıkları kapmak mümkündür.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) belirtileri nelerdir?

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar hiç belirti vermeyebileceği gibi bir dizi problem de oluşturabilirler. Bu nedenle komplikasyonlar oluşana veya bir partner teşhis edilinceye kadar fark edilmeyebilirler. Belirtiler maruziyetten birkaç gün sonra ortaya çıkabildiği gibi organizmaya bağlı olarak yıllar alabilir. Bu belirtiler arasında;

  • Cinsel organlarda, ağız veya rektal bölgede yaralar, lezyonlar
  • Ağrılı idrar veya idrar yaparken yanma
  • Penisden akıntı gelmesi
  • Olağandışı veya garip kokulu vajinal akıntı
  • Olağandışı vajinal kanama
  • Gövde, eller veya ayaklarda döküntü
  • İlişki esnasında ağrı
  • Özellikle kasıkta, bazen daha yaygın olan ağrılı, şişmiş lenf düğümleri
  • Müphem karın ağrısı
  • Ateş

Ne zaman hekimime gitmeliyim?

  • Cinsel olarak aktif olmayı düşündüğünüzde korunma ve bilgilenme amaçlı
  • Cinsel olarak aktif dönemde belirti olmasa bile düzenli aralıklarla
  • Multiple partner olması veya partnerin multiple partnerlerinin olması
  • Yeni bir partnerle cinsel ilişki önce veya sonrası
  • Bahsedilen belirtilerin mevcudiyeti
  • Şüpheli cinsel ilişki sonrası
  • Partnerde tanısı konulmuş bir CYBH varsa mutlaka hekiminizi ziyaret edin.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) sebepleri nelerdir?

  • Bakteriler (gonore, sifiliz, klamidya, üroplazma,mikoplazma gibi)
  • Parazitler (trikomoniyaz gibi)
  • Virüsler (insan papilloma virüsü, genital herpes, HIV, hepatit gibi)

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) risk faktörleri nelerdir?

Cinsel olarak aktif olan herkes, cinsel yolla bulaşan bir hastalığa (CYBH)  bir ölçüde maruz kalma riskiyle karşı karşıyadır. Bu riski artırabilecek faktörler şunları içerir:

  • Korunmasız cinsel ilişkide bulunmak.Prezervatif kullanmayan enfekte bir partner ile cinsel ilişki, CYBH riskini önemli ölçüde artırır. Prezervatiflerin yanlış veya tutarsız kullanımı da riskinizi artırabilir.
  • Şüpheli cinsel ilişkide bulunmak
  • Birden fazla cinsel partner. Ne kadar çok partner ile cinsel ilişkiye girerseniz riskiniz o kadar artar. Bu durum multiple partnerli kişilerin, sonrasında tek eşli olmaları döneminde de riski arttırmaktadır.
  • Tıbbi geçmişte CYBH olması. Bir CYBH’ye sahip olmak, başka bir CYBH riskini kolaylaştırır.
  • Travmatik ve istek dışı cinsel ilişkiye maruz bırakılmak. Cinsel taciz ve tecavüz söz konusu ise tarama, tedavi ve duygusal destek için mümkün olan en kısa zamanda hekiminizle görüşmelisiniz.
  • Alkolün veya uyuşturucu etkisi altında cinsel ilişki. Madde kötüye kullanımı, karar mekanızmalarını , muhakeme yeteneğini ortadan kaldırabilir. Bilinç ve istek dışı, kısa süreli ve korunmasız ilişkilere neden olabilir.
  • Enjeksiyon için ortak iğne kullanımı. İğne paylaşımı HIV, hepatit B ve hepatit C dahil olmak üzere birçok ciddi enfeksiyonun yayılmasına neden olur.
  • Genç yaş. Daha aktif cinsel yaşam olması nedeniyle CYBH’lerin yarısı 15 ila 24 yaşları arasındaki kişilerde görülür.
  • Bel soğukluğu, klamidya, HIV ve sifiliz gibi bazı CYBH, enfekte bir anneden hamilelik veya doğum sırasında çocuğuna geçebilir. Bebeklerde CYBH ciddi sorunlara neden olabilir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların (CYBH) komplikasyonları nelerdir?

Cinsel yolla bulaşan bir hastalığın erken evrelerinde birçok insan hiçbir semptom yaşamadığından, CYBH taraması komplikasyonların önlenmesinde önemlidir.

Olası komplikasyonlar arasında;

  • Kasık , pelvik ağrı
  • Hamilelik komplikasyonları
  • Göz iltihabı
  • Eklem iltihabi (artrit)
  • Pelvik inflamatuar hastalık
  • İnfertilite (kısırlık)
  • Kalp hastalığı
  • HPV ile ilişkili rahim ağzı ve rektal kanserler gibi bazı kanserler sayılabilir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) önlenebilir mi?

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH)  riskiniz tam anlamıyla önlenemese de azaltmanın birkaç yolu vardır:

  • İlişkiye girmemek. CYBH’den kaçınmanın en etkili yoludur.
  • Enfekte olmamış bir partnerle tek eşli olmak. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan kaçınmanın bir başka güvenilir yolu, her iki insanın da sadece birbirleriyle seks yaptığı, uzun vadeli, karşılıklı tek eşli bir ilişkide kalmaktır.
  • Test netleşinceye kadar beklemek. CYBH için test edilinceye kadar yeni partnerlerle cinsel ilişkiden kaçının. Oral seks daha az risklidir, ancak oral ve genital mukoza zarları arasında doğrudan (ciltten cilde) teması önlemek için prezervatif kullanımı önerilir.
  • Aşı olmak. Cinsel maruziyetten önce aşılanmak, belirli CYBH türlerini önlemede etkilidir. İnsan papilloma virüsü (HPV), hepatit A ve hepatit B’ yi önlemek için aşılar mevcuttur. Her iki aşı da bu hastalıklara karşı henüz bağışık olmayan kişiler, homoseksüel ve damardan enjeksiyon ile madde kullanımı olanlar gibi enfeksiyon riski yüksek kişiler için önerilir.
  • Prezervatiflerin tutarlı ve doğru kullanımı. Temas, vajinal veya anal olsun, her bir cinsel eylem için yeni bir ‘lateks’prezervatif kullanın. Dışına vazelin gibi yağ bazlı bir kayganlaştırıcı sürmeyin. Doğal zarlardan yapılan prezervatifler, CYBH’ leri önlemede etkili olmadıkları için önerilmez.
  • Prezervatiflerin çoğu CYBH’ye maruz kalma riskinizi azaltırken, HPV veya uçuk gibi açıkta kalan yerlere temasla bulaşabilen enfeksiyonlardan daha az koruma sağladıklarını unutmayın.
  • Doğum kontrol hapları veya spiraller (RİA)gibi bariyer olmayan doğum kontrol şekilleri CYBH’lere karşı koruma sağlamaz.
  • Oral seks için diş barajı olarak isimlendirilen yöntem kullanımı enfeksiyonu bulaşını azaltacaktır.
  • Aşırı alkol almayın veya madde kullanmayın. Madde kötüye kullanımı esnasında etki altında olduğunuzdan cinsel risk alma olasılığınız daha yüksektir.
  • İletişim kurmak. Ciddi bir cinsel temastan önce, daha güvenli seks yapmak konusunda partnerinizle konuşun.
  • Sünnet, bir erkeğin enfekte bir kadından HIV alma riskini % 60’a kadar azaltmaktadır. Ayrıca genital HPV ve genital herpes iletiminin önlenmesine yardımcı olabilir.
  • HIV riski altındaki bireyler için ‘temas öncesi profilaksi (PrEP) ‘önerilmektedir. Önerileri uluslararası öneme sahip ‘The Food and Drug Administration’ yani FDA, çok yüksek risk altındaki kişilerde cinsel yolla bulaşan HIV enfeksiyonu riskini azaltmak için emtricitabine artı tenofovir disoproksil fumarat (Truvada) ve emtricitabine artı tenofovir alafenamid (Descovy)kombinasyon ilaçlarının kullanımını onaylamıştır. Bu ilaçlar HIV önleme için sadece HIV enfeksiyonunuz yoksa reçete edilebilir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların (CYBH) tanısı nasıl yapılır?

  • Kan testleri.Kan testleri HIV, sifiliz, hepatit gibi enfeksiyonları göstermektedir.
  • İdrar örnekleri. Bazı CYBH’ler bir idrar örneği ile doğrulanabilir.
  • Sıvı ve sürüntü örnekleri.Açık genital yaralarınız, vajinal akıntınız varsa, enfeksiyon tipini tanısı için ilgili bölgelerden sıvı ve sürüntü örnekleri alınabilir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) için arama nasıl yapılır?

Belirti olmasa bile CYBH için yapılan testler önemlidir. Çünkü birçok kişi enfekte olduğunun farkında olmayabilir. CYBE taraması için yapılan testler sağlık hizmetlerinin rutin bir parçası değildir, ancak talep edilebilir. Kimlere yapılmalı:

  • 21 yaş ve üstü kadınlar için pap smear testi. Genellikle insan papillomavirüsünün (HPV) bazı suşlarından kaynaklanan inflamasyon, kanser öncesi değişiklikler ve kanser gibi rahim ağzı anormallikler için önerilerilir.
  • Cinsel olarak aktif olan 25 yaşın altındaki kadınlar. Uzmanlar, 25 yaşın altındaki cinsel olarak aktif tüm kadınların klamidya ve gonore enfeksiyonu için test edilmesini önermektedir. Pozitif test sonrası tedavi verilerek üç ay sonra test tekrarı yapılabilir. Tedavi edilmemiş kişiler veya partnerler yeniden enfeksiyon oluşturabilir.
  • Cinsel aktif yaşamı olan herkes
  • Hamile kadınlar. Tüm hamile kadınlar genellikle erken gebelik muayenelerinde HIV, hepatit B ve sifiliz açısından taranacaktır. Gonore ve hepatit C gibi testler risk durumuna göre yapılabilir.
  • Homoseksüalite. Gay erkeklerin CYBH olma riski daha yüksektir.
  • Yeni cinsel partner olması.

Belirti yoksa genital herpes için rutin testler önerilmez. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların (CYBH) tedavisi nedir?

Bakterilerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıkların tedavisi genellikle daha kolaydır. Viral enfeksiyonlar her zaman tedavi edilemeyebilir. Hamileyseniz ve bir CYBH’niz varsa, hemen tedavi görmek bebeğinizin enfekte olma riskini önleyebilir veya azaltabilir. CYBH tedavisi, enfeksiyona bağlı olarak;

  • Antibiyotikler, genellikle tek bir dozda duruma göre değişebilen protokler ile gonore, sifiliz, klamidya ve trikomoniyaz dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan birçok bakteriyel ve paraziter enfeksiyonu tedavi edebilir. Antibiyotik tedavisini tamamladıktan ve yaraların iyileşmesinden yedi gün sonrasına kadar cinsel ilişki olmaması önerilir. Tedavi sonrası takribi üç ay içinde tekrar test önerilir.
  • Antiviral ilaçlar. Herpes veya HIV’iniz varsa, size bir antiviral ilaç reçete edilir. Bununla birlikte, hala bulaştırıcı olabilirsiniz. Antiviral ilaçlar HIV enfeksiyonunu yıllarca kontrol altında tutabilir. Ama yine de virüsü vücudunuzda mevcut olabilir. Daha düşük risk olsa da yine de bulaştırabilirsiniz. Tedaviye ne kadar erken başlarsanız, o kadar etkili olur.

Partner ne yapmalı?

CYBH tanınız konulmuş ise mevcut  ve son üç aydan bir yıla kadar olan partnerlerinizi test açısından bilgilendirmelisiniz. Eğer enfekte olmuşlarsa, tedavi edilebilirler.

Cinsel yolla bulaşan hastalık riskim var. Ne yapmalıyım?

  • Hekiminize derhal başvurun. Dürüst olun ve önerileri yerine getirin. Utanma veya gizli kalması arzusuyla belirtilmeyen durumlar tedavi olunmaması veya tedavinin gecikmesine ve komplikasyon olm ihtimalinin artmasına neden olur.
  • Suçlamalardan uzak durun. Cinsel yolla bvulaşan bir hastalık eş /partnerinizin size sadakatsiz olduğunun göstergesi olmayabilir. Önceki ilişkilerden bulaşmış olabilir.
  • Tedavi ve kontollerinize uyun.
  • Cinsel yolla bulaşan hastalıklara dair bilginiz yoksa hekiminize danışın.